Voor het eerst in negen jaar kunnen we op 7 juni een masterproef klavecimbel horen en zien. Liselotte Sels zorgt voor het muzikale spektakel, Museum Vleeshuis voorziet het feeërieke decor. Is de richting Klavecimbel met uitsterven bedreigd? Het tegendeel is waar volgens hoofdvakdocent Korneel Bernolet: “de remonte is jaren geleden al ingezet. Volgend jaar ga ik aan de slag met een volle klavecimbelklas.”
Bakermat Antwerpen
Enkele eeuwen geleden was Antwerpen de bakermat van de klavecimbelbouw. De instrumenten die er gemaakt werden in de zeventiende en achttiende eeuw, werden uitgevoerd naar alle windstreken. Mede door die connectie met Antwerpen, beschikt het Vleeshuis over de tweede grootste collectie Vlaamse klavecimbels ter wereld. Een unieke sterkte voor de klavecimbelopleiding aan het Conservatorium Antwerpen. En toch was die er enkele jaren niet. Niet door gebrek aan interesse bij studenten, wel omdat er geen hoofdvakdocent was. Korneel Bernolet nam uiteindelijk zelf de handschoen op, nadat hij eerder als laatste klavecinist afstudeerde aan het Conservatorium. Vijf jaar nadat hij het roer overnam, groeit en bloeit de opleiding, met nu ook de eerste masterstudent die het Conservatorium verlaat.
Heropleving
De heropleving van onze interesse in oude muziek en dus ook oude instrumenten, is eigenlijk al ingezet in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Alleen, voor klavecimbel is dat niet evident. De klavecimbelbouw was eeuwen geleden al gestopt en de meeste van die instrumenten waren niet meer bespeelbaar. De introductie van zelfbouwpakketten voor de liefhebbers deed de reputatie van het instrument geen eer aan: de klank was alles behalve. Maar met de interesse groeide ook het metier en tegenwoordig hebben de nagelbakken, zoals Bernolet ze noemt, weer plaats gemaakt voor goed gebouwde en dus ook goed klinkende instrumenten. Toch blijven de originele klavecimbels tot de verbeelding spreken, zeker als ze goed gerestaureerd werden.
Dankzij het Vleeshuis kunnen de studenten Klavecimbel spelen op een uniek stuk uit 1747. “Niet voor elk dag”, voegt Bernolet toe: “De gevorderde leeftijd van het instrument maakt dat het niet meer geschikt is om zeven of achter uur per dag op te studeren. Maar daar hebben we binnen het Conservatorium uiteraard andere oplossingen voor. Vandaag hebben we samen met het Vleeshuis, zeven klavecimbels waar de studenten vrij over kunnen beschikken. Als het als eens iets meer mag zijn, zoals bijvoorbeeld voor een masterproef, is er uiteraard maar één plek, het Vleeshuis.”
Na de master
Dat de klavecimbelstudie in de lift zit, is ook duidelijk te merken als we polsen naar wat studenten na de opleiding te wachten staat: “les geven, dat is zeker een optie. Er zijn heel wat academies in Vlaanderen die klavecimbel aanbieden als keuzeinstrument.” Een voor de hand liggende keuze is het evenwel niet: “Hoewel er ook vandaag nog muziek geschreven wordt voor klavecimbel, baseren we ons toch heel sterk op het repertoire uit de tijd van het klavecimbel, de zeventiende en achttiende eeuw. Dat kan je zien als een beperking, maar voor ons is het net een verrijking. Er is nog zoveel te ontdekken en te onderzoeken aan de stukken en technieken van toen.”
Er is niemand die het nog kan navertellen en er zijn uiteraard ook geen opnames, dus eigenlijk is het studiewerk en interpretatie om te weten te komen wat de componist ooit heeft bedoeld. Ook daar zullen toekomstige masters een grote kluif aan hebben. Een vervolgtraject als onderzoeker aan het Conservatorium is een zeer valabele piste.
En dan is er natuurlijk ook nog het concerteren. De klavecimbeltraditie mag dan veeleer Europees zijn, ook in Amerika, Australië in Azië groeit de interesse in oude Europese muziek. Hoewel er echt gaan optreden niet altijd eenvoudig is. Bernolet: “Ik herinner me dat ik uitgenodigd was in Zuid-Korea, een jaar of acht geleden. Na twee maanden research kwam ik erachter dat er welgeteld vier klavecimbels waren in heel het land. Dan is de keuze wel beperkt natuurlijk. Maar als ik er nu opnieuw heen zou gaan, zou dat wellicht geen probleem meer zijn.”
Masterproef Liselotte Sels
Wie Liselotte Sels graag aan het werk ziet, kan dat doen via livestream. Wie interesse heeft in de opleiding: de artistieke toelatingsproeven zijn open. Ook de pianisten en organisten aan het Conservatorium hebben overigens de kans om klavecimbel als keuzevak te nemen. Zo zetten we de Antwerpse traditie voort én dragen we haar uit naar de rest van de wereld.